استوآرتریت یا آرتروز یا ساییدگی مفصل
دکتر سید علیرضا روضاتی فلوشیپ جراحی مفصل زانو و ران در اصفهان
این بیماری یک نوع بیماری تخریبی مفصلی می باشد که به علت پیشی گرفتن مکانیسم های تخریبی و آسیب رسان به مفصل بر فرایند های ترمیمی به تدریج و در درازمدت ایجاد می شود.
یعنی در فرایندهای روزمره زندگی به علت فشار وارد شده به مفصل همیشه درجاتی از آسیب اتفاق می افتد که بدن انسان ای ن آسیب ها را ترمیم می کند د رروند ساییدگی برآیند آسیب بر ترمیم غلبه خواهد داشت یعنی در درازمدت آسیب هایی که به مفصل وارد می شود فراتر از توام ذاتی ترمیمی بدن می شود و در درازمدت مفصل را ترمیم می کند.
این اسیب ها معمولا به علت وارد آمدن نیرو زیاد به مفصل بروز میکند که این نیرو زیاد ممکن است به علت وزن زیاد یا حرکات نامناسب برای آن مفصل مثل راه رفتن و نشستن نامناسب و غیره بروز کند.
این روند ساییدگی معمولا با گذر سن در دهه پنجم زندگی اتفاق می افتد ولی گاهی از موارد یک ایراد ساختاری در مفصل یا یک آسیب خارجی باعث بروز ساییدگی زودرس در مفصل می شود به عنوان مثال اگر شخصی دچار شکستگی با درگیری سطح مفصلی بشود به علت از هم کسیختگی ایجاد شده در غضروف مفصلی دچار ساییدکی زودرس خواهد شد یا در مورد افرادی که دچار انحراف در اندام ها هستند مثل زانو پرانتزی چون انحراف باعث برهم خوردن توزیع نیروها در سطح مفصل می شود فشار در یک قسمت مفصل متمرکز شده و روند تخریب را تسریع می کند.
طی روند ساییدگی غضروف مفصلی به تدریج تخریب می شود و در نهایت به طور کامل از بین می رود و باعث سایش استخوان روی استخوان در سطح مفصل شده و درد شدید ایجاد می کند.
غضروف مفصلی چیست؟
مفاصل بدن مناطقی هستند که دو یا چند استخوان بدن در آن به هم متصل می شوند و روی هم حرکت می کنند مثل مفصل زانو که استخوان ران و ساق در آن به هم متصل شده و روی هم حرکت می کنند.
حال برای اینکه حرکت این دو استخوان روی هم نرم و بدون اصطکاک باشد در محل تلاقی دو استخوان با هم در مفصل سطوح استخوان با غضروف پوشانده شده است که دارای خواص زیر است:
- سطح غضروف بسیار صیقلی می باشد بنابراین باعث می شود که حداقل اصطکاک حین حرکت بین دو استخوان ایجاد شود.
- جنس غضروف مثل کمک فنر اتومبیل عمل می کند یعنی ضربات وارد به ساختار مفصل یا استخوان را به خود جذب می کند ( برای درک ذهنی این خاصیت در ذهن خود حرکت دو اتومبیل در جاده خاکی یکی با کمک فنر و دیگری با کمک فنر را تجسم کنید)
- نکته دیگر اینکه غضروف مفصل بر خلاف استخوان که تعداد زیادی گیرنده درد دارد و به اسیب و درد بسیار حساس است هیچ تعدادی گیرنده درد ندارد بنابراین در یک مفصل سالم حرکات و پریدن و … دردناک نخواهد بود و شروع درد می تواند دلیلی بر از دست دادن عملکرد غضروف و اعمال فشار به استخوان زیرین باشد.
علایم
این بیماری یک روند تدریجی و پیشرونده دارد یعنی اولا علایم بیماری با گذر زمان و کم کم ایجاد شده وسیر آنها در درازمدت پیشرونده و بدتر شونده خواهد بود.
علایم اولیه استوآرتریت به صورت کاهش انعطاف پذیری و خشکی مفصل و درد در مفصل می باشد.معمولا این علایم در فرد در مراحل اولیه به صورت دوره ای می باشد یعنی در برخی روزها بیمار خوب و برخی مواقع درچار درد است ولی در درازمدت درد بیمار ثابت تر شده و شدت آن بیشتر می شود .
توجه کنید که طرح علایم در افراد مختلف می تواند با هم متفاوت باشد.
در مراحل پیشرفته بیمار بعد از تخریب کامل غضروف تحلیل استخوان آغاز می شود که باعث بد شکل شدن اندام می شود مثلا در زانو باعث پرانتزی شدن شدید زانو خواهد شد.
آرتریت می تواند بر افراد در هر رده سنی، جنسیت و قومیت تأثیر گذارد. ژنتیک، سن و شیوه زندگی می توانند در افزایش خطر ابتلا به آرتروز نقش داشته باشند. به عنوان مثال، احتمال ایجاد OA با سن، شغلی فیزیکی (مثلا ورزشکار، اپراتور ماشین آلات سنگین) و یا آسیب مفصلی قبلی افزایش می یابد.
تشخیص زودهنگام برای نتیجه بخش بودن درمان این بیماری حیاتی است، زیرا وقتی این بیماری شروع شود پیشرونده خواهد بود و هر چه درمان زودتر شروع شود نتیجه بخش تر خواهد بود . لذا توصیه می شود در صورت بروز علایم ذکر شده در مفصل در اسرع وقت به پزشک ارتوپد مراجعه شود.البته یک نکته قابل ذکر است که استئوآرتریت درمان قطعی و نهایی ندارد و تمام متدهای درمانی بر پایه پیشگیری و کند کردن سیر بیماری و کنترل علایم استوار است.